Dag: 25 februari 2020

Bron: Trouw, 18 februari 2020

Ouderen met een spraakassistent kunnen langer zelfstandig wonen en voelen zich minder eenzaam, zeggen zestigplussers die zo’n apparaat kregen voor onderzoek. Maar Google-medewerkers luisterden soms mee met de apparaat-bezitters.

“Hé, Google”, zegt de Amsterdamse Mary van Vucht (73) tegen haar spraakassistent Google Home: een witgrijze luidspreker die op het tafeltje naast de bank staat. De slimme speaker wordt wakker met een rood lampje en een bliepje. “Wat is het weer van vandaag?”, vraagt ze aan het apparaat. Na een korte stilte heeft de speaker het weerbericht gevonden. “Het wordt vandaag zeven graden en het is bewolkt. Vanmiddag kan het gaan regenen.”

Van Vucht kreeg het technische snufje een jaar geleden voor een onderzoeksproject naar het nut van spraaktechnologie voor ouderen. Zij en dertien andere 60-plussers hielden twee weken bij wat ze met het apparaat deden en hoe het ze hielp. De resultaten werden eerder deze maand naar buiten gebracht. Ouderen met een spraakassistent zijn volgens het onderzoeksrapport onafhankelijker omdat ze makkelijker zelf informatie kunnen opzoeken op het internet. En ze voelen zich minder eenzaam. Van Vucht: “Zo’n stem is gezellig als je alleen bent. De assistent klinkt menselijker dan een robot.” Ze gebruikt het apparaat elke dag. De assistent vertelt haar het weerbericht, het laatste nieuws, houdt haar afspraken bij, maakt haar boodschappenlijst en speelt klassieke muziek voor haar af. “Ik stel vaker vragen sinds ik dit apparaat heb. Iets hardop vragen gaat makkelijker en sneller dan het antwoord zelf zoeken op een klein schermpje.”

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft twee derde van de Nederlandse 75-plussers internet in huis. Zo’n 52 procent heeft een smartphone of ander soort mobiel. Bijna de helft heeft een laptop, 43 procent heeft een tablet, vier op de tien ouderen bezitten een vaste computer en ongeveer 21 procent heeft een slimme tv. Marktonderzoeker Multiscope doet onderzoek naar slimme speakers in Nederland. De laatste cijfers uit 2018 zeggen dat in zo’n 6 procent van alle Nederlandse huizen een spraakassistent staat.

Niet alles blijft binnen vier muren

Spraaktechnologie-expert Maarten Lens-FitzGerald initieerde onder andere met Google het Project Zilver. Hij wil dat makers van dit soort snufjes meer rekening houden met ouderen door de stem bijvoorbeeld langzamer te laten praten. De samenwerking met Google kwam volgens Lens-FitzGerald tot stand omdat de techgigant ook wilde weten wat een slimme speaker kan betekenen voor ouderen. “Mijn moeder is 76 jaar en kan nu nog goed lopen, maar de kans dat ze weleens zal vallen is realistisch. Wat als ze valt en niet meer overeind komt? Hoe roept ze dan om hulp als ze niet meer kan opstaan? Ze woont alleen in een modern appartement waar de buren je niet horen.” 

Maar niet alles wat Van Vucht en andere mensen tegen zo’n assistent zeggen blijft binnen vier muren. Wat Google wel en niet mag, weet Lens-FitzGerald niet precies. “Bij het onderzoek gingen we met data om volgens de privacywet, wat Google allemaal doet, staat in zijn eigen privacybeleid.” 

Google huurde tot afgelopen zomer mensen in om “0,2 procent van alles wat tegen de spraakassistenten gezegd wordt, te beluisteren en uit te schrijven”. Een Google-medewerker vertelde vorig jaar juli aan NOS en de Belgische omroep VRT dat hij en zijn collega’s persoonlijke gesprekken opvingen via de slimme assistent. Daar ontstond ophef over en Google besloot voorlopig geen opnames meer terug te luisteren. Het bedrijf werkt nu aan een toestemmingstekst voor het beluisteren van de gesprekken. Pas als die af is zullen medewerkers weer teksten uitschrijven, zegt woordvoerder Rachid Finge. Volgens hem is dit nodig om de diensten te verbeteren, zodat ze bij de volgende update accenten beter verstaan en om advertenties op zoekopdrachten af te stemmen. De opnames beginnen zodra iemand ‘Hé, Google’ of ‘Oké, Google’ zegt of op de bovenkant van het apparaat tikt. Ook als de woorden onbewust worden uitgesproken en de boodschap die volgt helemaal niet voor de ‘oren’ van de spraakassistent bestemd is. Dat gebeurt ook een paar keer tijdens het interview met Van Vucht, maar het rode lampje verdwijnt na een paar seconden, als de assistent geen opdracht hoort. Volgens het techbedrijf zijn alle opnames anoniem en kunnen gebruikers zich afmelden voor het afluisteren en gepersonaliseerde reclames. 

Privacy niet in gevaar brengen

15 procent van de ouderen zonder internet wil er ook niet aan beginnen, om hun privacy niet in gevaar te brengen. Ook Van Vucht is zich ervan bewust dat websites haar persoonlijke informatie in handen hebben. Ze probeert dit zo veel mogelijk te voorkomen en gebruikt moeilijk te raden wachtwoorden die ze opslaat in een speciaal computerprogramma. Waar het kan, geeft ze websites geen toestemming om haar te bestoken met persoonlijke reclames. De volgcookies van Google houdt ze ook tegen.

Google luistert wel mee, maar alleen om vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Dat vertelden medewerkers aan Van Vucht en de andere ouderen die meededen aan het onderzoek tijdens een bijeenkomst over de slimme speaker. Ze vertrouwt ze op hun woord en maakt zich er weinig druk om. “Het hoort nou eenmaal bij de technologie. Zolang Google en andere websites mijn persoonlijke gegevens niet doorverkopen, wil ik dat best accepteren.”

Correctie 18-2: In een eerdere versie van dit artikel stond dat medewerkers van Google 0,2 procent van de opnames beluisteren. Het bedrijf laat weten dat het daarmee sinds afgelopen zomer is gestopt. Het werkt nu aan een nieuwe toestemmingstekst voor het terug­luisteren van gesprekken.