Zorg ouderen doodlopende weg: ‘Systeem moet om’
Bron: RTL Nieuws 12 januari 2020
Een groot probleem zit hem in het personeelstekort, zegt Jeroen van den Oever, van thuiszorgorganisatie Fundis. “We zitten op dit moment op een doodlopende weg als het gaat om de ouderenzorg. De kosten gaan flink stijgen als we niks doen. Maar het probleem is dat de handjes er niet zijn om de feitelijke zorg te leveren. We hebben nu al een groot tekort aan mensen, en die arbeidsmarkt blijft de komende 10, 15 jaar hetzelfde. Ondertussen gaat de vraag verdubbelen.”
Toch zijn de bestuurders optimistisch. Zo zegt Wim van Harten, de directeur van het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem: “Wij zullen meer geld aan onze zorg moeten uitgeven, maar er is op zich geen enkele reden om aan te nemen dat wij dat als land niet zouden kunnen betalen.”
Zorgbestuurders: we zullen zelf voor onze ouderen moeten zorgen
Komt het dan vanzelf goed? Nou, nee, zegt Aad de Groot, directeur van verzekeraar DSW: “Het zou verkeerd zijn als wij nu achteroverleunen en denken dat alles vanzelf wel goed komt. Het probleem vraagt beleidsmatige keuzes, het vraagt goed beleid, het vraagt visie op hoe de zorg er in de toekomst uit gaat zien. Als dat niet gebeurt, dan loopt het systeem helemaal vast.”
Flinke stijging door oudere bevolking
De Nederlandse zorg wordt steeds duurder, en dat komt door een groot deel door het ouder worden van de bevolking. De onderzoeksredactie van RTL Nieuws bekeek cijfers van de verzekeraars over zorgkosten, en maakte op basis van deze cijfers een prognose voor de toekomst.
Uit die prognose blijkt dat deze kosten puur op basis van de vergrijzing met zo’n 5 miljard zullen stijgen tot 2029. De helft van deze stijging komt door de toename van het aantal 80-plussers.
In werkelijkheid stijgen de zorgkosten nog meer. Langdurige zorg, zoals verpleging, zit namelijk niet in de cijfers van de verzekeraars. Ook is er geen rekening gehouden met duurdere medicijnen en behandelingen.
Over tien jaar zal twintig procent van de zorgkosten gemaakt worden door 80-plussers. Dat is veel, want die ouderen vormen maar zes procent van de bevolking.
Knieoperatie op je negentigste
De zorg zal heel anders georganiseerd moeten gaan worden, stellen de bestuurders. Die is nu behoorlijk ingewikkeld, en daardoor duur. Ouderen komen bijvoorbeeld vaak in het ziekenhuis terecht, omdat ze geen andere hulp kunnen vinden, stelt Van den Oever: “We moeten de zorg echt anders gaan organiseren. We moeten voorkomen dat mensen met relatief moeilijke problemen in het ziekenhuis terecht komen, terwijl het ziekenhuis daar relatief weinig aan kan doen.”
Ook worden er nog te vaak onnodige behandelingen uitgevoerd. Zo zegt De Groot: “Ik heb dat in mijn eigen omgeving meegemaakt met mijn schoonmoeder, die is negentig en daar werd nog aan gevraagd of ze een nieuwe knie wilde hebben. Gelukkig heeft ze zelf nee gezegd, maar eigenlijk vind ik het van de zotte dat mensen die negentig jaar oud zijn, die al heel beperkt mobiel zijn, zo’n operatie krijgen aangeboden.”
Zorg voor vrienden en familie
Ouderen zullen ook meer zelf moeten regelen, verwacht de directeur van het Zwolse Isala Ziekenhuis, Rob Dillmann: “Ouderen zullen langer thuis blijven wonen, en dus ook meer ondersteuning nodig hebben. Ze zullen zelf bijvoorbeeld voor een gezonde levensstijl moeten zorgen, en in een huis moeten wonen waarin ze oud kunnen worden. Ook van de rest van de bevolking zal meer gevraagd worden. In de vorm van meer mantelzorg, of hogere premies.”
Ook Jeroen van den Oever verwacht dat ouderen vaker bij vrienden en familie zullen moeten aankloppen: “Ik denk dat we ook pijnlijke keuzes moeten maken in de manier waarop we met elkaar omgaan in Nederland. We zijn nog heel erg gewend dat de overheid allerlei dingen regelt. Met name in de thuissituatie zal dat in afnemende mate nog geboden kunnen worden. Dus we moeten het erover hebben wat de verzorgingsstaat kan regelen en wat we in de wijk, met familie en anderen, moeten zien op te lossen.”
“Ga op tijd wonen in een woning waar je nog heel oud kunt worden”, zegt Van den Oever. “Veel mensen doen dat veel te laat. En het tweede is: zorg heel goed voor je vrienden en je familie. Zorg dat je een netwerk hebt, zorg dat je veel contact hebt met anderen, want dat heb je nog hard nodig op het moment dat je ouder wordt.”
Zorg voor kwetsbaarste ouderen loopt vast
de Volkskrant, Michiel van der Geest, 26 oktober 2019, 5:00
Voor de grootschalige veranderingen in de ouderenzorg van 2015 konden ouderen tijdelijk in een verpleeghuis worden opgenomen om te herstellen. Dat kan niet meer. Ook werden toen de verzorgingshuizen afgeschaft. Ongemakken blijven nu deels buiten het zicht van zorgverleners. De effecten daarvan worden nu zichtbaar.
Naar schatting liggen jaarlijks honderden patiënten onterecht weken in het ziekenhuis. Bovendien, zegt Arend Arends, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie, is dit de snelst groeiende en kwetsbaarste groep oudere patiënten. Ouderen blijven steeds langer thuis wonen, waar de problemen zich opstapelen. Arends: ‘Als ze dan bijvoorbeeld een heup breken of een longontsteking krijgen, storten ze in. Ook mantelzorgers komen er dan niet meer uit.’
Recht op een plek
De lichamelijke problemen en de stress van een ziekenhuisopname leiden vaak tot een delier, een staat van verwarring op de rand van een psychiatrische aandoening. Het is op zo’n moment lastig vast te stellen of de patiënt een vorm van dementie heeft of dat de cognitieve problemen tijdelijk zijn. Alleen in het eerste geval heeft de oudere recht op een plek in een verpleeghuis. Anders blijft de oudere in het ziekenhuis, maar vaak gaat hun toestand daar juist verder achteruit, omdat alle expertise er is gericht op het genezen van de acute aandoeningen.
‘Herstellen van een delier kan zes weken duren’, zegt Ellen Vreeburg, voorzitter van de raad van toezicht van Verenso, de wetenschappelijke vereniging van specialisten ouderengeneeskunde. ‘Daarvoor moeten we een goede plek inrichten.’
Niet geschikt
Andere bestaande vormen van nazorg na het ziekenhuis, zoals het eerstelijnsverblijf of de geriatrische revalidatie, zijn niet geschikt voor deze groep patiënten. Voor hen is de zorg die daar geboden wordt te licht.
Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid schreef onlangs aan de Tweede Kamer dat hij ‘oplossingsrichtingen’ gaat inventariseren, om een ‘soepele overgang naar ongepland (tijdelijk) verblijf goed te organiseren’. In debat met de Kamer erkende hij dat er ‘in al onze zorgwetten een belangrijke belemmering [zit] om dit soort dingen te financieren’.
Terughoudend
Roland Schmidt, bestuurder bij de branchevereniging voor ouderenzorginstellingen Actiz, vindt ook dat er ‘een nieuw passend aanbod moet komen voor deze kwetsbare groep’. Verpleeghuizen willen dat graag doen, zegt hij, ‘maar het juiste potje daarvoor bestaat nog niet.’ Zorgverzekeraars zijn volgens hem te terughoudend met experimenten. ‘Als ze het al doen, is het maar in één bepaalde regio.’
Zorgverzekeraars erkennen dat een nieuwe vorm van ouderenzorg nodig is. Een woordvoerder van Zilveren Kruis wijst op de Wijkkliniek, een initiatief in Amsterdam, waar ouderen buiten het ziekenhuis kunnen herstellen met medisch-specialistische begeleiding. Maar, zegt zij, ‘je wilt eerst weten of zo’n experiment inderdaad een oplossing is. We kunnen niet overal van alles gaan neerzetten, waarvan we niet zeker weten of het werkt.’
Ook een woordvoerder van Menzis noemt een oplossing voor het probleem ‘broodnodig’. ‘Maar we kunnen die helaas niet snel tevoorschijn toveren.’
‘Ik wil mensen héél graag helpen.’
Mettu
Mettu geeft persoonlijke aandacht, hulp -en zorg aan huis, of op pad wanneer (oudere) mensen dit zó nodig hebben. Een soort thuishulp. Elske: “Wij hebben ondersteuners die dit met passie voor de medemens doen. Een mantelzorger die familie en vrienden ontlast en die er een paar uurtjes met volledige aandacht is bij de mensen thuis. Zo moet je onze zorg zien”.
Ontstaan
Elske weet waar ze over praat. Ze heeft genoeg gezien, in haar eigen omgeving en in het werk. Elske heeft in de thuiszorg gewerkt als verpleegkundige. “Ik kon niet de échte aandacht geven aan mijn cliënten, terwijl oprechte aandacht zoveel brengt. Ik ben ervan overtuigd dat echte, warme betrokkenheid in een herstel van ziekte hét verschil kan maken. Ook een gevoel van eenzaamheid kan sterk worden verminderd door structurele aandacht.”
Motivatie
Met de motivatie van Elske zit het wel goed. Het zelf meemaken en zien zorgt er dus voor dat je de noodzaak gaat voelen. “Het is waanzinnig interessant omdat je voelt dat je wat betekent voor de mensen die dit individueel en de maatschappij als geheel raakt. Ook omdat eenzaamheid een maatschappelijk probleem is dat de komende jaren alleen maar groter wordt.”
Toekomst van de Mantelzorg
Veel mantelzorgers die voor een langere tijd ondersteuning geven, hebben het zwaar. Want héél veel mensen hebben naast deze zorg nog een baan en een gezin. “De tijden zijn zó veranderd.” vertelt Elske. “Vroeger woonden mijn pake en beppe (opa en oma) in dezelfde straat en kon mijn moeder voor ze zorgen”. Nu hebben mensen in een gezin vaak allebei een baan, wonen ze ver weg van de ouders en is er veel minder tijd. “We hopen dat we met onze thuisservice de zorg voor ouders, buren en vrienden een stukje kunnen overnemen van de mantelzorgers. Zodat je gewoon een kopje thee kunt komen drinken bij je geliefden zonder dat er van alles moet gebeuren en je er écht voor elkaar bent.